Sinds september hebben we een concept landelijk protocol signaleren en evalueren van hyperbilirubinemie. Kinderarts-neonatoloog Christian Hulzebos van het UMCG doet al jaren onderzoek naar de behandeling van gele baby’s. Hij geeft antwoord op de vraag: waarom zien baby’s soms geel, en wat is daaraan te doen?
Foto: Henk Veenstra, www.henx.nl, tekst: Theone Joostensz, www.theoneschrijft.nl
Ongeveer de helft van de baby’s die op tijd worden geboren en 75 tot 80 procent van de te vroeg geboren baby’s ziet geel. Dat komt omdat het gehalte van bilirubine, een gele kleurstof die vrijkomt bij de afbraak van rode bloedcellen, in het bloed te hoog is. “Bilirubine wordt verwerkt door de lever waarna het via de gal en de darmen wordt uitgescheiden”, vertelt Hulzebos. “Bij pasgeboren baby’s duurt het even voordat dit proces op gang is gekomen, en daardoor kunnen ze even geel zien. Bij te vroeg geboren baby’s is bijvoorbeeld de lever nog niet volgroeid. Die heeft dan moeite om het aanbod van de gele kleurstof te verwerken.”
Een baby kan acuut ernstig ziek worden als het bilirubinegehalte in het bloed voor langere tijd te hoog is of te snel stijgt. Hij kan zelfs in coma raken en in het ergste geval overlijden. “Als de baby het wel overleeft, dan kan hij daar een motorische of cognitieve stoornis aan overhouden omdat de hersenen door de bilirubine zijn beschadigd”, zegt Hulzebos. “Daarnaast kunnen er subtielere beschadigingen optreden die we nog lang niet allemaal in kaart hebben gebracht. De gehoorzenuw is bijvoorbeeld heel gevoelig voor bilirubine. Een te hoog bilirubinegehalte kan leiden tot een gehoorverwerkingsstoornis. De geluiden komen dan wel binnen, maar worden niet goed verwerkt.”
Speciaal soort licht
Op tijd geboren baby’s die na ruim een week nog steeds geel zien (voor te vroeg geborenen is die periode wat langer) moeten nader onderzocht worden. Met een bilirubinemeter, een soort thermometer die je op de huid zet, of met een bloedtest wordt het bilirubinegehalte gemeten. Ook als een baby binnen 24 uur geel wordt, is nader onderzoek nodig. Hulzebos en zijn collega Peter Dijk hebben hiervoor richtlijnen en behandelgrenzen opgesteld die alle Nederlandse ziekenhuizen hanteren. Op de website bayzietgeel.nl zijn deze richtlijnen te vinden, evenals meer achtergrondinformatie voor zorgprofessionals en ouders.
“Geelzien is in principe goed te behandelen met een speciale lichttherapie”, vertelt Hulzebos. “In het UMCG leggen we gele baby’s onder krachtige lampen die een speciaal soort licht geven dat niet de schadelijke ultraviolette en ultrarode straling bevat. Dit licht zorgt ervoor dat de bilirubine van vorm verandert zodat de lever deze alsnog kan verwerken en via de darmen kan uitscheiden. Mocht lichttherapie niet werken, dan passen we een wisseltransfusie toe. Het ‘gele’ bloed wordt dan gewisseld voor ‘niet-geel’ bloed. Maar dit is zeer ingrijpend voor de baby, dus we proberen het te voorkomen.”
Behandeling in ontwikkelingslanden lastiger
Extreme gevallen zoals eerder geschetst, komen in Nederland gelukkig bijna niet voor. In ontwikkelingslanden waar minder toegang tot medische kennis en minder goede apparatuur is, echter wel. Dan kunnen baby’s niet altijd de zorg krijgen die ze nodig hebben. Het onderzoek naar betere behandelmethoden voor gele baby’s richt zich dan ook vaak op toepasbaarheid in deze landen.
Hulzebos: “In veel ziekenhuizen in ontwikkelingslanden is lichttherapie niet altijd voorhanden, omdat er niet of nauwelijks elektriciteit is. Een aantal onderzoekers in Amerika, met wie wij samenwerken, heeft een speciale folie uitgevonden waar baby’s onder kunnen liggen in het zonlicht. Het is een getinte folie die de warmte en de huidkanker veroorzakende UVA- en UVB-straling uit het licht filtert. Op deze manier is er dus geen stroom nodig om baby’s toch hun behandeling te kunnen geven.”
Proefdieronderzoek
Hoewel lichttherapie de beste behandeling is tegen geelzien, wordt er ook veel onderzoek gedaan naar alternatieve behandelingen. Dit gebeurt in samenwerking met hoogleraar kindergeneeskunde Henkjan Verkade van het UMCG bij ‘gele’ proefdieren; proefdieren bij wie het bilirubinegehalte in het bloed van nature hoog is. “We onderzoeken bijvoorbeeld de werking van een bepaald eiwit dat bilirubine bindt en zo voorkomt dat bilirubine in de hersenen komt. Daarmee zouden we baby’s al in een eerder stadium kunnen behandelen”, zegt Hulzebos. “Dit eiwit wordt via een infuus gegeven. Andere stoffen, zoals een laxeermiddel en galzouten, die ook voor een daling van het bilirubinegehalte zorgen, kunnen via de voeding gegeven worden. Bij proefdieren zien we goede resultaten. Maar voordat we deze alternatieve behandelingen kunnen toepassen, moeten we eerst zeker weten of ze veilig zijn voor baby’s. En deze behandelingen zullen altijd als aanvulling dienen op de lichttherapie.”
Bron: UMCG
Het concept landelijk protocol signaleren en evalueren van hyperbilirubinemie vind je hier
