Afstemmen op gezondheidsvaardigheden van (aanstaande) ouders

Ongeveer een kwart van de mensen (25%) in Nederland vindt het lastig om gezondheidsinformatie te vinden, begrijpen, beoordelen en gebruiken. Deze mensen hebben beperkte gezondheidsvaardigheden. Het Lectoraat Midwifery Science van de Academie Verloskunde Maastricht werkt aan het onderzoeksproject ZANGG: Zorg Afstemmen op Gezondheidsvaardigheden in de Geboortezorg. Samen met (aanstaande) ouders, kraamverzorgenden, verloskundigen en experts hebben ze de CHAT-geboortezorg ontwikkeld. Dit hulpmiddel ondersteunt zorgverleners om tijdens gesprekken met (aanstaande) ouders inzicht te krijgen in hun gezondheidsvaardigheden. Daarnaast is de Praktijkkaart Werkwijzen ontwikkeld om zorgverleners te helpen bij het bieden van zorg op maat aan ouders met beperkte gezondheidsvaardigheden.

Allereerst wat casuïstiek:

“Mevrouw X, 28 jaar, 1^e kindje, 3^e dag postpartum. De kraamverzorgende merkt dat mevrouw X onzeker is over de verzorging van de baby. Ook lijkt ze soms wat verward over de gekregen instructies en lijkt ze terughoudend om vragen te stellen. Na het wegen van de baby geeft ze aan te willen stoppen met de borstvoeding omdat het kindje is afgevallen.”

Mevrouw Y, 31 jaar, 1^e kindje, 5^e dag postpartum. Het is ochtend, de kraamzorg is net gestart en de bel gaat. Er staat iemand van de GGD aan de deur voor de gehoorscreening en hielprik. Mevrouw Y heeft hier tijdens de zwangerschap ooit folders van meegekregen, maar heeft er niet meer aan gedacht om deze door te lezen. Ze luistert naar het verhaal van de mevrouw van de GGD en probeert ondertussen haar huilende kindje te stillen. Vannacht was een onrustige nacht, dus ze heeft maar weinig uurtjes geslapen. Ze vindt het moeilijk om zich te concentreren op de uitleg. Nadat de hielprik en gehoorscreening is afgenomen vraagt mevrouw Y zich af wat de mevrouw ook al weer precies verteld had. En hoe zat het ook al weer met de ziektes? Had ze hier eigenlijk nog iets in te kiezen?”

Bovenstaande casus zijn geen opzichzelfstaande verhalen. Ondanks dat een kwart van de bevolking beperkte gezondheidsvaardigheden heeft, zijn zorgverleners zich niet altijd bewust van het concept ‘gezondheidsvaardigheden’. Als ze dit wel zijn, dan vinden ze het vaak moeilijk om de gezondheidsvaardigheden van (aanstaande) ouders in te schatten. Gezondheidsvaardigheden zijn bovendien niet altijd hetzelfde, maar kunnen van moment tot moment verschillen. Zo beïnvloeden angst en spanning de gezondheidsvaardigheden op een negatieve manier.

De CHAT-geboortezorg helpt zorgverleners om inzicht te krijgen in de gezondheidsvaardigheden van (aanstaande) ouders tijdens een gesprek. Met de CHAT-geboortezorg kunnen de vier domeinen waar mogelijk beperkte gezondheidsvaardigheden voorkomen worden verkent. Voorbeeldvragen en -observaties binnen deze domeinen helpen zorgverleners om met (aanstaande) ouders te praten over aandachtspunten met betrekking tot gezondheidsvaardigheden. Deze vier domeinen zijn:

• Ondersteunende relatie met zorgverleners: Voelt de (aanstaande) ouder zich begrepen en gesteund door de zorgverlener? Weet de (aanstaande) ouder de weg te vinden naar de juiste zorgverlener?
• Ondersteunende relatie met de sociale omgeving: Voelt of de (aanstaande) ouder zich bij gezondheidsproblemen begrepen en gesteund door het sociale netwerk?
• Informatie vinden, begrijpen en gebruiken: Kan de (aanstaande) ouder gezondheidsinformatie vinden, begrijpen en beoordelen om regie te voeren over de eigen gezondheid?
• Huidig gezondheidsgedrag en gezondheidsbevordering: Hoe is het huidige gezondheidsgedrag van de (aanstaande) ouder en hoe kan die regie kan voeren over de eigen gezondheid?

Aansluitend op de inzichten die verkregen zijn, kan de Praktijkkaart Werkwijzen gebruikt worden. Dit is een kaart met bestaande, aangepaste en ontwikkelde hulpmiddelen om zorgverleners te ondersteunen bij het bieden van zorg op maat aan (aanstaande) ouders met beperkte gezondheidsvaardigheden.

Nieuwsgierig geworden? Bekijk de CHAT-geboortezorg en Praktijkkaart werkwijzen op Informatie voor zorgverleners over gezondheidsvaardigheden (onderzoeksproject ZANGG) (av-m.nl) of kijk de volgende animatie over de CHAT-geboortezorg: https://www.youtube.com/watch?v=FAY81yl0Kuc